آسیب شناسی در مورد مطالعه تحصیلی

فهرست مطالب :

• مقدمه
• آسیب پذیری های عمده در مطالعه
• بلند خوانی در مطالعه
• .2- مطالعه کردن در حین راه رفتن
• 1-2- ایجاد خستگی زود هنگام
• 2-2- کاهش زمان مطالعه
• 3-2- کاهش تمرکز
• مطالعه در کنار وسایل صوتی
• خواندن بیش از حد
• از ساده به مشکل خواندن
• بی وقفه خواندن
• مطالعه طوطی وار
• وجود اضطراب
• وسواس در مطالعه
• ابتلا به افسردگی
• تحرک بیش ازحد ( بیش فعالی )
• ضعف در یک درس و تأ ثیر آن بر دروس دیگر
• خواندن بیش از حد در شبهای امتحان
• 14-عدم افزایش ساعت مطالعه همرا با افزایش سنوانت تحصیلی
• 15- مطالعه در حین خستگی
• 16- بی توجهی به پیش نیاز ها ( عدم فراگیری مطالب قبلی )
• 17- قطع یکبار? کمکهای درسی در حین مطالعه
• 18- مطالعه منفعل
• 19- بی موقع خواندن
• 20- پیوسته خواندن یک درس
• 21- صرف وقت زیاد برای برخی از مطالب و کمبود وقت برای مطالب دیگر
• 22- داشتن احساس بلد بودن ( دانستن )
• 23- خواندن و مرور کردن به جای تمرین کردن
• 24- نا امیدی از مطالعه به هنگام برخورد با همکلاسی های موفق

مقدمه :

مطالعه ، امری بسیار مهم است و یکی از عواملی است که باعث می شود دانش آموزان دچار افت تحصیلی شوند، مشکلاتی است که در امر مطالعه دارند . بارها والدین ، مربیان و خود دانش آموزان می پرسند: چگونه باید مطالعه کرد؟ گاهی نیز روشهای مطالعه خود را مورد بررسی وارزیابی قرار می دهند و درصدد بهبود شیوه های مطالع? خود بر می آیند . اما این امر زمانی تحقق پیدا می کند که آنها بر صحت و سقم روش های مطالع? خود وقوف یابند . از سوی دیگر یکی از اموری که باید به نحو جدی بدان پرداخت و متأسفانه کم تر مورد توجه قرار می گیرد ،آشنا کردن شاگردان با شیوه های مطالعه کردن و نحو? یاد گرفتن مطالب است.

شاید اغراق آمیز نباشد اگر بگویم که تمامی معلمان و دبیران دلسوزی که سالها در خدمت آن بزرگواران تلمّذ کرده ایم ، بارها تأکید می کردندکه باید مطالعه کنید ، اما به ما کم تر شیو? مطالعه کردن را می آموختند . به هر حال هر یک از دانش آموزان هم به گونه ای مطالعه می کرد ، یکی راه می رفت و مطالعه می کرد ، دیگری بلند بلند می خواند ، دانش آموز دیگر مطالعه خود را از کتابهای آسان شروع می کرد و چون به کتابهای دشوار می رسید دیگر توان خواندن نداشت و یکی به طور مداوم می خواند و خسته می شد . خلاصه هر کس با شیوه ای خو گرفته بود که قطعاً نیاز به اصلاح و باز نگری داشت ، ولی غالباً این بازنگری ها صورت نمی گرفت و رفتارهای غلط شاگردان در امر مطالعه سالها دوام می یافتند و به عنوان عاملی در جهت افت تحصیلی شاگردان نقش ایفا می کردند.اینک به منظور آشنایی هر چه بیشتروالدین به آسیب پذیری های عمده درمطالعه و شیوه های برخورد با آن مطالبی را به رشته تحریر می کشیم، تا در پرتو توجه به آنها در امر مطالعه فرزندان این مرز و بوم اسلامی بهبود و اصلاحی صورت بگیرد و در اثرتوجه به مطالع? فرزندان و ترسیم روشهای مطلوب مطالعه برای آنان از نرخ افت تحصیلی در کشورمان هر چه بیشتر کاسته شود ، عزیز ان ما بتوانند روند رشد و تعالی و شکوفایی هر چه بیشتر علمی را با موفقیت طی کنند .

آسیبپذیری های عمده در مطالعه

بارها از والدین دانش آموزان شنیده ایم که : " فرزندان ما مطالعه می کنند و وقت زیادی هم صرف آن می نمایند ، اما بازده کار آنان متناسب با زمان مطالعه آنها نیست." به راستی چه معمایی درکاراست که حاصل زحمات طاقت فرسای دانش آموزان را بر باد می دهد ؟ عمده ترین آسیب های مذکور عبارت اند از :

1- بلند خوانی در مطالعه

یکی از عوامل آسیب زا در مطالعه که از عمر مطالعه می کاهد،بلند خواندن مطالب کتاب و محتوای دروس است.حال سؤال این است که چرا بلند خواندن به مطالعه مطلوب آسیب می رساند ؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که اگر چه بلند خواندن در سال اول ابتدایی امری ضروری است ، زیرا می خواهیم از صحت و سقم مطالبی که فرزندمان می خواند مطلع شویم ( اگر کودکی دچار اختلال در خواندن باشد برای اطلاع یافتن از نحو? خواندن او تا مدتی که اختلال وی کاهش جدی نشان دهد به این روش ادامه داد .) ، اما در مورد سایر دانش آموزان می توانیم صامت خوانی را از کلاس دوم دبستان به آنها بیاموزیم و رفته رفته آنان را به صامت خوانی تشویق کنیم . چرا که وقتی کودکی بلند بلند می خواند ، ماهیچه ها و فک او مدام حرکت می کند ، تارهای صوتی پیوسته منقبض و منبسط می شود واین همه فعالیت او را خسته می کند و از مطالعه وی می کاهد . بعلاوه او پس از یک ساعت بلند خوانی ، حسابی خسته می شود و این خستگی های مکرر ، در او زدگی نسبت به مطالعه را ایجاد می کند . در ضمن پس از ساعتی بلند خواندن دانش آموز سخت بر انگیخته و عصبی می شود و به محض بروز مشکل و بهانه ای قشقرق به راه می اندازد. اما دانش آموزپس از یک ساعت صامت خوانی دارای آرامش روانی است و کمتر در محیط خانه دردسر آفرینی می کند . علاوه بر این در خانه های کوچک ، سرو صدای ناشی از بلند خواندن علاوه بر آزاری که برای خود فرد ایجاد می کند ، دیگران را نیز دچار عصبانیت و پر خاشگری می کند زیرا یکی از علتهای پرخاشگری ، سر وصداست . حال آنکه کمتر ایجاد مزاحمت می کند و دیگران را کمتر می آزارد.از سوی دیگر بلند خواندن موجب کاهش سرعت فرد در مطالعه می گردد،در صورتی که صامت خوانی سرعت فرد را در مطالعه افزایش می دهد.به تعبیر دیگر اگرزبان و دهان به دنبال کلمات می گردد چشم از روی آنها پرواز می کند . از طرف دیگر صامت خوانی در فضاهای مختلف میسر می باشد ، مثلاً در مترو و در کنار دیگران می توان مطالعه کرد، اما فردی که دارای عادت بلند خوانی است ، نمی تواند در بسیاری از فضاها مطالعه کند ، زیرا حضور دیگران و آزرده شدن آنها ، مانع بلند خوانی است . بلند خوانی به تارهای صوتی _ به ویژه به تارهای صوتی دختران _ بیشتر آسیب می رساند. و حال آنکه صامت خوانی ، از آسیب رسانیدن به تارهای صوتی پیشگیری می کند .

حال با توجه به به برتریهای صامت خوانی برخی از دانش آموزان اظهار می دارند که ما در صورتی درس را بهتر می فهمیم که بلند بخوانیم. اینک سؤال این است که آیا این امرصحت دارد ؟ در پاسخ باید گفت : فقط برای یک گروه از دانش آموزان بلند خوانی می تواند فایده داشته باشد و آنها دانش آموزانی هستند که از حافظه سمعی قویتری برخوردارند.اما این بدان معنی نیست که اگر آنها از صامت خوانی بهره بگیرند ، مطالب مورد مطالعه را نمی آموزند ، بلکه آن ها نیز می توانند از طریق صامت خوانی به یاد گیری دست یابند ، ولی استثناتاً این گروه از صامت خوانی بهر? کم تری می گیرند . در مورد اکثرقریب به اتفاق دانش آموزان چنین امری مصداق ندارد و این که می گویند نمی توانند از طریق صامت خوانی مطلبی را یاد بگیرند ، ادعای درستی نبوده ، چیزی جز تلقین نیست . باید به این گروه از دانش آموزان کمک کرد تا هر روز بخشی از مطالع? خود را به صورت صامت انجام دهند و آموخته های ناشی از این مطالعه مورد تقویت قرار گیرد تا تمایل به صامت خوانی در آنها افزایش یابد. بعلاوه پس از صامت خوانی مطلبی ، می توان مطلب مورد مطالعه را از فرزند پرسید و بعد به او گفت :" همین که می توانی پاسخ درست بدهی ، معلوم است که از طریق صامت خوانی نیز به فراگیری مطالب دست یافت و دیگر نیازی نیست که تو خودت را با بلند خواندن بیازاری."

حال بد نیست که برای آنها از دیگر فواید صامت خوانی هم سخن به میان بیاوریم، مثلاً به آنها باید گفته شود که وقتی بلند می خوانند، چون زودتر خسته می شوند ، زمان مطالع? آنها از یک ساعت و نیم به یک ساعت ده دقیقه کاهش می یابدو این زمان کمی نیست که در هر بار مطالعه از دست می دهند . کتابخانه ها می تواند ملاک خوبی در جهت آموزش صحیح مطالعه باشد . به دانش آموزان بگوئید که اگر در یک کتابخانه کسی بلند بلند بخواند ، دیگر امکان مطالعه برای هیچ کس وجود نخواهد داشت لذا هرگز ندیده اید که در یک کتابخانه کسی با صدای بلند مطالعه کند و همه به او اعتراض نکنند . همین اعتراض دیگران نیز نشان از درست بودن صامت خوانی دارد.

خلاصه اینکه بر اساس مشکلاتی که بر شمردیم ، صامت خوانی بر بلند خوانی ترجیح داده می شود و باید تلاش کنیم که دانش آموزان از این شیو? صحیح مطالعه بهره مند گردند. با هدایت فرزندان به سوی صامت خوانی ، آنان را از یکی از آسیب های مطالعه در امان نگه می داریم .

.2- مطالعه کردن در حین راه رفتن

شکل دیگری که در مطالعه دیگران دیده می شود این است که آنان در حین مطالعه ، راه می روند . بارها به هنگام عبور از پارکها شاهد این صحنه بودهایم که دانش آموزان سال آخر دبیرستان یا داوطلبان ورود به دانشگاه در حالی که راه می روند مطالعه می کنند . به هر حال راه رفتن و مطالعه کردن موجب بروز مشکلات عدیده ای می شود که در این جا به بررسی آنها می پردازیم.

1-2- ایجاد خستگی زود هنگام

وقتی که نوجوانان کتاب را در دست گرفته ، قدم می زنند و مطالعه می کنند ، به علت داشتن حرکت مداوم ، خیلی زود خسته می شوند و خستگی خود باعث می شود که مطالب را با خستگی بیشتری فرا بگیرند یا در اثر خستگی،کم تر آنها را بیاموزند . حال آنکه اگر مطالعه کننده کم تر خسته شود ، سریعتر و بهتر مطالب درسی را می آموزد.پس اگر نوجوانان شیو? صحیح مطالعه را فرا بگیرند یعنی بنشینند و مطالعه کنند ، کمتر خسته می شوند ومطالب را بهتر می آموزند . از این رو بر مربیان و والدین لازم است که کودکان و نوجوانان را با شیوه های صحیح مطالعه آشنا گردانند. آنها باید بدانند که گام بر داشتن مداوم و بالا و پایین رفتن کتاب باعث تطابق مداوم عدسی چشم می شود و این خستگی آور است.

2-2- کاهش زمان مطالعه

وقتی که نوجوانان راه می روند و مطالعه می کنند ، با افزایش خستگی ناشی از راه رفتن ، زمان مطالع? آنان کاهش می یابد ، زیرا فرد هر چه خسته تر می شود ، کمتر می تواند مطالعه کند . پس اگر نوجوان بنشیند و مطالعه کند ، کم تر خسته می شود و از زمان مطالعه او کاسته نمی گردد. با استفاده از این روش فراگیر از حداکثر توان خود برای یاد گیری استفاده می کند. و به این ترتیب یادگیری بازده بهتری دارد پس پی آمدهای ناشی از راه رفتن و مطالعه کردن باید به نوجوانان آموخته شود تا آنها با خود آگاهی و بینش بیشتر نسبت به اصلاح روشهای مطالع? خود اقدام کنند.

3-2- کاهش تمرکز

برای اینکه آدمی بتواند بر روی مطالبی متمرکز شود و ذهن او دچار پراکندگی و اغتشاش نگردد ، شرایطی لازم است . عواملی وجود دارد که باعث می شود تمرکز بر روی مطلب صورت نگیرد و ذهن فراگیر از این سو به آن سو توجه کند . این عدم تمرکز سبب می شود که او نتواند مطالب زیادی را بیاموزد . اما آنچه در حین راه رفتن و مطالعه کردن حاصل می شود این است که اولاً فرد در اثر راه رفتن خسته می شود و خستگی یکی از عواملی است که از تمرکز آن می کاهد . پس بهتر است که در هنگام مطالعه از راه رفتن بطور جدی اجتناب کنیم تا دچار خستگی و به تبع آن گرفتار عدم تمرکز نشویم . نکته دیگری که باید یادآوری کرد این است که وقتی در حین مطالعه راه می رویم مدام باید توجه داشته باشیم که پای ما به چیزی گیر نکند و به زمین نخوریم، یا این که چه موقع به دیوار می رسیم وباید دور بزنیم و برگردیم یا اگر دیواری نباشد چقدر باید راه برویم، یعنی طول مسیر چقدر است و کجا به پایان می رسد و باید از آنجا باز گردیم.اینها همه می توانند نقش عوامل باز دارنده در مطالع و یادگیری ایفا کنند و از جمله عوامل مخل تمرکز به شمار می آیند. به طور قطع اگر در حین مطالعه از تمرکز کافی برخوردار نباشیم، از میزان مطالعه ما نیز کاسته می شود.نتیجه آنکه برای پرهیز از عوامل آسیب زا در مطالعه ، باید به روشهای صحیح توسل جست . خوب است که کتابخانه ها به عنوان ملاکی برای نحوه مطالعه مطرح گردد. لذا به شاگرد و فرزند خود متذکر شوید که اگر راه رفتن و مطالعه کردن امر درستی بود در داخل کتابخانه نیز فضایی درست می کردند و می گفتند که این هم پیاده روی کسانی است که قصد دارند راه بروند ومطالعه کنند نه این که به راه بیفتند و در اثر خستگی وعدم تمرکز نتوانند نمره خوبی هم کسب کنند.

3- مطالعه در کنار وسایل صوتی

بارها دیده ایم که دانش آموزانی در کنار وسایل صوتی می نشینند ومطالعه می کنند . استدلال آنها این است که با شنیدن اصوات این گونه وسایل صوتی و رسانه های جمعی مطالب درسی را بهتر می آموزند.

واقعیت این است که در این حالت فعالیتهای ذهن آدمی به دو بخش تقسیم می گردد: بخشی به فراگیری مطالب درسی می پردازد و بخش دیگر به فراگیری مطالبی که از طریق وسایل صوتی و رسانه های جمعی پخش می شود، اختصاص پیدا می کند . شایان ذکر است که کودک یا نوجوان نمی تواند که بطور همزمان هر دو مطلب را یاد بگیرد ، زیرا ذهن انسان به گونه ای است که وقتی به امری توجه می کند ، ازتوجه به سایر امور باز می ماند¹. لذا باید گفت که ادعای کودکان و نوجوانان می تواند در کنار وسایل صوتی درس را بهتر یاد بگیرد . این امر چیزی جز تلقین به خود نیست و می توان آنرا به تدریج تغییر داد ، زیرا به چنین رفتاری عادت کرده اند.[1]

1. فقط خداوند است که وقتی به امری توجه می کند از توجه به امور دیگر باز نمی ماند ودر وصف او فرموده اند " لا یشغله شأن عن شأن" .